فروشگاه آرکا سازه | آموزش و خرید آنلاین لوازم آبیاری
نویسنده: نگار سادات موسویان 
گندم و جو گیاهانی از خانواده Poaceae هستند. گندم گیاهی استراتژیک است که به خاطر اهمیت آن در وسعت زیادی در کشور ما کشت می‌شود. در کشور ما و بسیاری دیگر از کشورهای جهان گندم به‌عنوان اصلی‌ترین ماده غذایی شناخته می‌شود و نقش استراتژیک و تعیین‌کننده گندم در امنیت غذایی کشورها غیر قابل انکار است. با توجه به نزدیک بودن خصوصیات گیاه شناسی و زراعی گندم و جو، این دو گیاه دارای برنامه نسبتاً مشابهی از نظر آبیاری و تغذیه می‌باشند.
آب و هوای مناسب
صفر فیزیولوژیک گیاه گندم 4 درجه سانتی گراد است. به این معنا که با کاهش دمای خاک به زیر 4 درجه رشد گیاه متوقف می‌شود. بنابراین از نظر شرایط هواشناسی باید به گونه‌ای زمان کشت انتخاب شود که گندم فرصت کافی برای رسیدن به مرحله پنجه زنی را داشته باشد. به طور کلی برای کشت گندم در مرحله رشد رویشی آب و هوای خنک، در مرحله تشکیل دانه هوای معتدل و در مرحله برداشت محصول آب و هوای گرم و خشک مناسب است.
خاک مناسب
خاک شنی و رسی عمیق با زهکشی خوب، برای رشد گندم و جو مناسب است. اصولاً میزان عملکرد گندم در شرایط دیم (آبیاری با باران)، در خاک‌های ریز بافت بیشتر است. چون این قبیل خاک‌ها آب را بهتر و به مدت طولانی‌تر در خود نگه می‌دارند. اما در شرایط آبی که کشاورز خود گیاه را آبیاری می‌کند، معمولاً گندم زیاد تحت تأثیر بافت خاک خود قرار نمی‌گیرد. گندم هم مانند سایر گیاهان نمی‌تواند در خاک خشک جوانه بزند. گندم بهاره به دلیل ذخیره شدن رطوبت زمستانی در خاک، همواره رطوبت مورد نیاز خود را دارد. اما رطوبت خاک گندم‌های پاییزه معمولاً فرایند جوانه‌زنی را با مشکل مواجه می‌نماید. اگر برای جوانه زنی یا رشد اولیه جوانه، خاک رطوبت کافی نداشته باشد بذرها ممکن است بپوسند یا در معرض صدمات ناشی از سرما قرار گیرند.
آبیاری گندم و جو
به طور معمول تبخیر و تعرق و نیاز آبی گندم و جو حدود 200 تا 500 میلیمتر است. اما در مناطق خشک و نیمه خشک که گیاه تحت آبیاری سنگین است ممکن است این مقدار به 600 تا 800 میلیمتر هم برسد که این مقدار به شرایط منطقه، شرایط خاک و… وابسته است. کاشت جو و گندم به صورت نواری، خطی، کرتی و کشت برروی پشته‌های بلند انجام شده و بر اساس نوع کشت آبیاری انجام می‌گیرد. امروزه از روش های نوین آبیاری نیز به منظور کشت این دو گیاه استفاده می شود. به عنوان مثال در زمین‌هایی که دارای شیب مناسب هستند و شرایط برای تسطیح در آن‌ها مهیا است می‌توان از روش نواری استفاده کرد. در این زمین‌ها به خاطر شیب مناسب ایجاد جویچه لازم نیست. در این سیستم از ماشین‌های بذرکار استفاده می‌کنند و زمین را می‌توان در قطعات بزرگ آبیاری نمود.
روش کشت برروی پشته های بلند، جدیدترین روش کشت گندم است که در حال حاضر در کشورهای پیشرفته در زمینه کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش ۲ تا ۳ ردیف بذر (با فاصله ردیف‌های روی پشته حدود ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر ) بر روی یک پشته بلند و با عرض زیاد( حدود ۴۵ تا ۷۰ سانتیمتر) کاشته می‌شود در این سیستم عرض جویچه ها حدود ۳۰ – ۲۵ سانتیمتر و ارتفاع پشته‌ها (عمق جویچه ها) حدود ۱۲ تا ۲۰ سانتیمتر است. آب در جویچه ها جریان یافته و رطوبت به‌صورت نشتی در اختیار بذور قرار می‌گیرد، مزیت آن غرقاب نشدن بوته‌ها است.
-در حالت کلی از نظر نیاز آبی، هم‌زمان با رشد قسمت‌های مختلف ساقه و پنجه‌ها، نیاز گندم به آب و مواد غذایی نیز افزایش می‌یابد و با ظهور سنبله‌ها به حداکثر می‌رسد.
تغذیه و کوددهی
تغذیه گندم و جو در 5 یا 6 مرحله از رشد گیاه باید انجام شود:
1) قبل از کاشت
انجام آزمایش خاک پیش از کاشت برای تعیین موادغذایی الزامی است. در این مرحله همراه با شخم و آماده سازی زمین کودهای فسفر، پتاس، ازت، گوگرد و کودهای آلی به میزان لازم و با در نظر گرفتن آزمایش خاک به زمین افزوده می‌شود.
2) پیش از بذرپاشی
بذرها در این مرحله با ترکیباتی جهت تسریع در رشد و جوانه زنی بذرها و به صورت بذرمال ترکیب می‌شوند. کودهای جلبک دریایی، اکتیواتور و هیومیک اسید از جمله کودهای توصیه شده در این زمان است.
3) پنجه زنی
این مرحله از رشد گندم و جو دارای اهمیت زیادی است. در زمان پنجه زنی کودهای محرک رشد توصیه می‌شود که باعث افزایش تعداد پنجه‌ها و تأمین نیازهای اولیه گیاه می‌شود. این کودها می‌تواند شامل کودهای شامل عناصر ماکرو مانند ازت، فسفر و پتاسیم و آمینواسید باشد.
4) ساقه دهی
در این مرحله گیاه جهت افزایش مقاومت ساقه و جلوگیری از خوابیدگی ساقه‌ها به پتاسیم و سیلیس احتیاج دارد. کودهای ریزمغذی ماکرو کامل، سولوپتاس، میکروفول و آمینواسید ازجمله کودهایی هستند که در این دوره و به صورت محلولپاشی استفاده می‌شود.
5) ظهور خوشه
کودهای پتاس بالا مناسب مصرف در این مرحله هستند که همراه با هیومیک اسید و به صورت محلول در آب آبیاری اعمال می‌شود.
6) پرکردن دانه
ماده شیری درون دانه‌های گندم در این مرحله به صورت خمیری و سپس دانه در می‌آیند. در این مرحله از کودهایی استفاده می‌شود که روند انتقال مواد غذایی از برگ به دانه را افزایش می‌دهند. کوددهی با کودهای حاوی پتاسیم بالا در این مرحله تکرار می‌شود.
نکات تغذیه گندم و جو
- در خاک‌های شور و قلیایی مصرف کودهای گوگردی و هیومیک اسید تکرار می‌شود.
- بهتر است در مراحل نهایی ابتدا قارچکش استفاده شود و بعد از یک هفته کودهای تقویتی افزوده گردد.
- بهترین زمان جهت محلولپاشی غروب و یا اوایل صبح می‌باشد.
- در صورتی که قبل از گندم در زمین ذرت کشت شده باشد مقدار کود اوره را در ابتدا کمی بیشتر در نظر می‌گیرند.
