فروشگاه آرکا سازه | آموزش و خرید آنلاین لوازم آبیاری
نویسنده: نگار سادات موسویان 
آبیاری بام سبز موضوع مقاله ای است که قراره به آن بپردازیم. در این مقاله انواع روش های آبیاری و شرایط استفاده از سیستم های آبیاری و موضوعات مربوط به این سیستم ها بررسی می شود. در ابتدا به معرفی بام سبز می پردازیم.
تعریف بام سبز
بام سبز یک روش نوآورانه در طراحی شهری و معماری است که به منظور تبدیل سطح های ساختمان ها به فضا های سبز، باغ های شهری و فضا های زیستی استفاده می شود. در این روش، بخش هایی از سطح ساختمان ها که قبلاً برای استفاده های دیگر مورد استفاده نبوده اند، به طور خلاقانه به فضا های سبز تبدیل می شوند.
در مورد آبیاری بام سبز، در قدیم اجرای بام سبز به صورت کشت دیم یا بدون آبیاری انجام می شد. اما بدیهی است که در بسیاری از اقلیم ها کشت دیم امکان پذیر نمی باشد و در این موارد باید از روش های آبیاری دستی، بارانی و قطره ای بهره گرفت. روش آبیاری مناسب بام سبز به عوامل گوناگونی بستگی دارد.
شرایط اساسی انتخاب سیستم آبیاری بام سبز
برای انتخاب سیستم آبیاری بام سبز باید شرایطی را در نظر گرفت و بر اساس آن سیستمی را برگزید که مناسب ترین باشد.
- خصوصیات خاک
- پستی و بلندی زمین و شیب زمین (توپوگرافی)
- شرایط آب و هوایی منطقه
- منبع تأمین آب دردسترس
- نوع گیاه
- شرایط مالی و اقتصادی
- کمیت و کیفیت آب
- امکانات فنی و مسائل اجتماعی و…
انواع سیستم آبیاری بام سبز
در حالت کلی آبیاری بام سبز به صورت دستی، سیستم اتوماتیک و هوشمند انجام می گیرد. در این روش ها، باید رطوبت لازم برای خاک و ریشه ها تأمین گردد.
آب مازاد آبیاری و همچنین آب باران اضافی، از طریق لایه های تصفیه کننده و لایه زهکشی ذخیره می شود تا مدت طولانی، گیاهان را از آبیاری مجدد، بی نیاز نمایند.
آبیاری طبیعی (کشت دیم)
کشت دیم نوعی کشاورزی مخصوص مناطق خشک است که در آن تنها بارش های طبیعی تأمین کننده آب مورد نیاز زمین های کشاورزی هستند.
در بام های سبز قدیمی رطوبت هوای بالا و بارش های زیاد در کشور های اروپایی نیاز آبی را تأمین می‌کردند. از این نظر اصطلاح دیم که در ایران برای کشاورزی در مناطق خشک استفاده می شود می تواند صحیح نباشد.
اما در مناطق مرطوب شمالی که رطوبت هوا شبیه به مناطق اروپا است این امکان وجود دارد که انتخاب نوع گیاهان مقاوم به خشکی در این نوع کشت و آبیاری می‌تواند مؤثر باشد.
در بعضی مناطق نیز ممکن است تنها در ماه ها یا فصل های خاص به دلیل هوای خشک و شدت گرما نیاز به آبیاری باشد و در بقیه سال با بارش‌های طبیعی منطقه نیاز آبی تأمین گردد. این شکل از آبیاری تلفیقی در استفاده درست از منابع بسیار مؤثر خواهد بود.
جدا از سیستم کشت بدون آب کلیه سیستم های آبیاری دارای اجزای مشخصی هستند که چه به صورت دستی و چه به صورت اتوماتیک عملیات آبیاری را انجام می دهند. بخش پایه تمام سیستم ها منبع آب و برق، تانک ذخیره آب، پمپ و سیستم انتقال آب به گیاهان است.
آبیاری دستی
در سیستم آبیاری دستی بر روی بام شیر برداشت برای تأمین آب در نظر گرفته می‌شود. تعداد و محل شیرهای برداشت بر اساس مساحت بام و طول شلنگ آب پاش تعیین می‌گردد به گونه‌ای که تمام سطح بام پوشش داده شود.
علاوه بر آن باید فشار لازم برای پاشش آب به وسیله پمپ تأمین می‌شود و بهتر است یک تانک نیز برای کمک به عملکرد پمپ در نظر گرفته شود.
در آبیاری دستی می‌توان مسیرهای دسترسی به بخش‌های مختلف را با کفپوش مشخص کرد تا از لگد شدن گیاهان خودداری شود و برای آبیاری از پاش مناسب استفاده کرد.
مسئول نگهداری روف گاردن نیز باید آموزش‌های لازم برای نگهداری از گیاهان را دیده و اصول ایمنی را رعایت نماید. در مناطقی که گرما یا خشکی در چندماه محدود از سال وجود دارد استفاده از سیستم آبیاری دستی مناسب است چون در سایر ماه ها آب از طریق بارندگی تأمین می‌شود.
آبیاری بارانی
بهترین استفاده از روش آبیاری بارانی برای سطوح چمن کاری است. در این روش آبپاش‌ها آب را به صورت قطره های کوچک بر روی گیاهان می‌ریزند. این روش آبیاری به دلیل دمای زیاد و افزایش تبخیر به اندازه آبیاری قطره ای کارآمد نیست.
انواع مختلفی از پاشنده ها برای استفاده در این روش وجود دارد مانند آبپاش ثابت نوسانی و چرخشی که نوع و محل قرار گیری آنها بر اساس مساحت شعاع پاشش نوع گیاهان و نیاز آبی تأمین می‌شود.
برای داشتن آبیاری مؤثر به وسیله این سیستم باید سیستم توسط متخصص آبیاری طراحی گردد. نکته مهم در مورد آبیاری بارانی تأمین فشار مورد نیاز آن است چون آبپاش در فشار کمتر از حد غیر فعال می‌شود.
مدیریت این سیستم های آبیاری می تواند به صورت دستی یا و یا با استفاده از تایمر و برد کنترل به صورت هوشمند انجام گیرد.
آبیاری قطره ای
آبیاری قطره‌ای یکی از متداول‌ترین و بهینه ترین روش های آبیاری برای فضا های سبز مانند باغ ها، گل زارها و بام های سبز است. در این روش، آب به صورت آهسته و متناوب از طریق لوله ها به نزدیکی ریشه های گیاهان ریخته می شود. این روش باعث کاهش مصرف آب، صرفه‌جویی در مصرف آب و بهبود رشد و سلامت گیاهان می شود.
استفاده از سیستم های زهکشی: آبیاری قطره‌ای می تواند به همراه سیستم های زهکشی هوشمند استفاده شود. این سیستم ها به منظور جلوگیری از رطوبت زیاد و اجتناب از تجمع آب های زائد بر روی بام و ساختمان طراحی می شوند.
ترکیب با سیستم های خنک کننده: برخی از سیستم های آبیاری قطره ای می‌توانند به عنوان سیستم های خنک کننده نیز عمل کنند. با آبیاری بام سبز، آب از طریق گیاهان تبخیر می شود که باعث خنک تر شدن محیط شهری در فصول گرمای تابستان می شود.
پوشش های گیاهی زیبا: طراحی و انتخاب گونه های گیاهی زیبا و متناسب با محیط، بام سبز را به یک فضای زیبا و جذاب برای لذت بردن از فضای سبز در شهر تبدیل می کند.
آبیاری به روش قطره ای، وزن وارد شده به سقف را کاهش می دهد چون حجم آب در مقادیر کمتر به خاک وارد می شود. اگر چه استفاده از سیستم آبیاری قطره ای هزینه بیشتری دارد اما معمولاً این هزینه اولیه در مدت طولانی جبران خواهد شد.
با استفاده از روش های آبیاری قطره ای برای بام های سبز، کاهش هدررفت آب، کنترل دقیق تر نیاز آبی گیاهان و افزایش بهره وری و سلامت گیاهان به دست می آید. همچنین، این روش ها به عنوان یک راهکار پایدار برای تبدیل شهرها به محیط زیست دوستانه تر و سبز تر مورد توجه قرار می گیرند.
مراحل اجرای جزئیات بام سبز
برای اینکه بتوانیم یک بام سبز اصولی اجرا کنیم نیاز هست تا با لایه های مختلف بام سبز آشنا شویم:
- اجرای پوشش های فشار مثبت پایه سیمان جهت آب بندی بام و فلاورباکس ها
- اجرای یک لایه ژئوتکستایل محافظ (این لایه جهت محافظت ورق ژئوممبرین از سوراخ شدگی و آسیب های احتمالی اجرا خواهد شد.)
- اجرای یک لایه ژئوممبرین پی وی سی (به عنوان لایه ضد ریشه اجرا خواهد شد.)
- زهکش سه بعدی
- ژئوتکستایل فیلتر (به عنوان جدا کننده خاک از آب استفاده خواهد شد.)
- محیط کشت
- پوشش گیاهی
اتوماتیک و هوشمند سازی سیستم آبیاری
تفاوت هایی بین آبیاری اتوماتیک و هوشمند وجود دارد که مهم ترین تفاوت آن وجود سنسور رطوبت خاک و عدم نیاز به حضور در محل در سیستم های هوشمند می‌باشد.
سیستم آبیاری هوشمند شامل سیستم های آبیاری قطره ای و بارانی و ترکیبی از هر دو سیستم است و مخفی نمودن سیستم آبیاری تا حد ممکن بر زیبایی و جلوه کار می افزاید.
